Greek Ancient Art
D.Z. Stathopoulos

Δημήτριος Ζ. Σταθόπουλος - Αγγειογράφος

Ο αμφορέας των Παναθηναίων ή Παναθηναϊκός αμφορέας ήταν παραδοσιακό έπαθλο με το οποίο βραβεύονταν οι νικητές των αγωνισμάτων γυμναστικής και αρματοδρομίας στα Παναθήναια.
Απονεμήθηκε για πρώτη φορά στους αγώνες του 566-565 π.Χ., όταν έγινε η ριζική αναρρύθμιση του θεσμού των Παναθηναίων, και διαδέχτηκε τον αμφορέα της προτομής αλόγου, που μέχρι τότε ήταν το προγενέστερο παραδοσιακό τρόπαιο. Η απονομή του συνεχίστηκε ετησίως, διατηρώντας επί τέσσερις αιώνες τα βασικά του χαρακτηριστικά.
Το περιεχόμενο του αμφορέα ήταν ιερό λάδι από την ελιά που φύτρωνε στην αυλή της ακαδημίας.
Είχε καθορισμένη, σταθερή περιεκτικότητα 36,4 λίτρων, ενώ κατά διαστήματα χρησιμοποιήθηκαν και αμφορείς μικρότερου μεγέθους, περιεκτικότητας του μισού ή του ενός τρίτου του κανονικού.
Το ύψος του αμφορέα κυμαίνεται από 60 ως 70 εκατοστά.

Οι αμφορείς κατασκευάζονταν και απονέμονταν σε μεγάλους αριθμούς, ανάλογα με το άθλημα. Ο νικητής της αρματοδρομίας παραλάμβανε έπαθλο 140 αμφορείς, ενώ στον τελικό της ασπίδας, ο ηττημένος ελάμβανε έναν αμφορέα.
Σε κάθε Παναθήναια κατασκευάζονταν περί τους 1500 αμφορείς, ενώ η παραγγελία τους δίνονταν σε ένα εργαστήριο μετά από διαγωνισμό.
Σήμερα σώζονται περί τους 1000 αμφορείς, ή τμήματά τους.

Το σχήμα του Παναθηναϊκού αμφορέα διακρίνεται για το πλατύ οξυπύθμενο σώμα, κοντό και στενό λαιμό, ενώ στην βάση του συνδυάζει τον εχίνο.
Ο ζωγραφικός διάκοσμός του συνεχίζει να είναι παραδοσιακός μελανόμορφος, ακόμα και μετά την άνθιση της ερυθρόμορφης αγγειογραφίας.
Η έμπροσθεν όψη εικονίζει πάντοτε την πρόμαχο Αθηνά προς τα αριστερά, με δόρυ και ασπίδα, στο οποίο το 540-530 π.Χ. προστέθηκαν δύο στήλες δωρικού ρυθμού με πετεινούς που συμβολίζουν την αψιμαχία, ενώ η όπισθεν όψη έχει κάθε φορά διαφορετική σκηνή από το αγώνισμα στο οποίο τιμήθηκε ο νικητής.

Από το 510 π.Χ. το εργαστήριο κατασκευής των αμφορέων προσθέτει το σήμα του επάνω στην ασπίδα της Αθηνάς.
Χαρακτηριστικό της γνησιότητας των Παναθηναϊκών αμφορέων είναι η επιγραφή «τον Αθένεθεν άθλον», ή «των Αθήνηθεν άθλων».

  • ΥΨΟΣ: 63 εκ
  • ΔΙΑΜ. Λαιμού: 18 εκ
  • ΔΙΑΜ. Κοιλιάς: 36 εκ
  • ΔΙΑΜ. Βάσης: 15,5 εκ
  • BAΡΟΣ: 7Kg